Büyüme - Gelir Dağılımı - Kriz

Ekonomi ve Risk Yönetimi

Büyüme – Gelir Dağılımı - Kriz

2016 yılını tamamlıyor olduğumuz bu günlerde Türkiyede duruma sağlıklı bakabilmek için öncelikle 2000 den bu yana neler oldu neler yaşandı buna bir bakmak ve hatırlamakta yarar var.

1998 Asya Pasifik krizi sonrası Türkiyede de 2001 de sırasıyla beş ana başlıkta özetleyebileceğimiz gelişmeler sonrası kriz patlak verdi. 1- Cumhurbaşkanın anayasayı Ecevite fırlatması ile oluşan siyasal gerginlikler sonucu faizler % 7500 e yükselirken, kurda 623.704 tl sından 1.225.441 tl sına yükselmesi 2 – Bunun sonucunda borsa % 15 düşerken yabancı sermayede yurt dışına çıkmaya başlaması 3 – 15.450 adet şirketin iflas edip batması , batan şirketlerin beraberinde zincirleme batık ve işsizlik sorununu beraberinde getirmesi.

4 – Faizlerin yükselmesi ile kredileri fonlayamayan bankaların yüksek faizli hazine bonolarına yatırım yapması ve hazine ise bütçe açığını finanse edememesi, bir kamu bankasının akşam takas yükümlülüğünü yerine getirememesi 5- 1998 Rusya krizi ile gelişmekte olan ülkelere para akımının zayıflaması, 1999 depremi ve sonrasında 2001 ekonomisindeki olumsuz gelişmeler .

2001 den kısaca aklımızda kalması gereken şey kurun yaklaşık % 100 devalüe olması, şirket iflasları , bütçe açığının çevrilememesi , yabancı yatırımın dışarı çıkması ve işsizlik olmalıdır . 2016 sonuna geldiğimizde bunları aklımızda tutalım.

Kriz sonrası 1 - Bankacılıkta alınan önlemler 2 - Kemal Dervişi kamu bütçesine getirdiği disiplin ve kriterlere sıkı sıkıya uyulması , 3 - Döviz kazandırıcı işlemlere ağırlık verilmesi ve bunu etkin uygulayan tek parti iktidarı ile zaman içerisinde sorunlar çözüme giderken bu dönemde gelişen küresek krizdende minimum etkilenmemiz olanaklı olabilmişti.

Tek parti hükümetince tavizsiz uygulanan yukarıdaki üç karar sonucu elde edilen şu sonuçlarıda aklımızda tutalım. 1- Kurlar aşağıya geldi 2 – Buna bağlı olarak ithalat ucuzladı 3 – Ucuzlayan ithalata bağlı olarak enflasyon aşağıya indi 4 – Düşen enflasyona bağlı olarakda faizler aşağıya geldi.

Faizlerin olması gereken aşağı seviye ile düşebildiği seviye arasındaki farkda bankalarca yurt dışından sendikasyon kredileri ile sübvanse edildi böylece kurlar daha da aşağıya geldi. Türkiye ithalat cenneti olunca yerli sanayi ve üretim rekabet edemedi ve firmalar kapandı . Büyüme modelimiz tamamen ithalata dayalı bir şekile dönerken kamu bütçe disiplinide kamunun neredeyse tüm varlığının yabancılara satılması işe sonuçlandı. (değerlerinin çok altında ki satışlar başka bir yazının konusudur.)

2008 e geldiğimizde Amerika ve Avrupa yeni krizin farkına vararak yavaştan nasıl önlemler almalıyıza çabalarken biz doludizgin aynı politikada devam ettik . Amerikada subprime konut kredileri krizi , 2001 Enron ve sonrasında 2008 Lehman Brothers batıkları sonrasında kredileri disipline ederek ,kontrolları sıklaştırarak ve konsolidasyonlar yaparak önlemlerini aldılar. Likitideyi artırarak sorunları çözmeye çalıştılar bu bizim dış kaynak alımımızı ve ithalata dayalı modeli sürdürebilmemize olanak sağladı ancak 2016 lara geldiğimizde Fed in faiz artışı ve Avrupanın artık borç verme iştahının azaldığı ortamda , el parası ile saltanat süren gelişmekte olan ülkeler gerçeklerle karşı karşıya kalmaya başladılar, Türkiye gibi.

Aslında bu durum AB içinde daha önce yaşanmıştı Yunanistan, İspanya ve Portekiz AB ye girdiklerinde aldıkları büyük miktardaki kaynakları tüketime yönelik harcamalara ayırmışlar (hatta bir ara Yunanistanda her evin bir havuzu olduğu konuşulur hale gelmişti ) sonuçta bu ülkelerde vergiler ve işsizlik artmış, emekli maaşları ve ücretler düşmek zorunda kalmış ve ulusal meclisleri ülke lehine karar alamaz hale gelmişti. Yunanistan son durumda bir nevi kayyum yönetiminde devam ediyor .

Yazımıza 2016 nın sonuna gelirken bu tarihsel süreç ve tek parti uygulamalarının şu anki sonuçlarını tespit ve buna yönelik risk yönetimi adına neler yapmalıyızla devam edeceğim….

M.Ender BALCI

bcdturkey.com.tr