Voyvodalar.. Taş Mektep Mezarlığı.. Hüzzam şarkı..

     Siz Voyvoda'nın ne olduğunu biliyor musunuz? Ben bilmiyordum.. Okuduğum bir yazının içinde bu kelime geçince "nedir acaba" ? diye bakarken hiç hesapta olmayan konulara rastladım yeni yeni şeyler öğrendim.. Voyvoda Osmanlı Devleti'nde 17. yüzyıldan sonra devlet adına vergi toplayan kişilere verilen admış..
***
      Yani şöyle oluyormuş.. Ben Devlete gidiyor diyormuşum ki; "Arkadaş siz zahmet etmeyin, ben Bolu'da sizin adınıza halkın ayağına gideyim, bak hemşerim ben geldim, ben devlet adına vergi topluyorum, sökül bakalım paraları ! diyeyim.. topladığım paraları sana getireyim.." Devlet de bana diyormuş ki "Aaa çok iyi fikir, vallahi bayıldım bu fikre.. Nasıl daha önce akıl edemedik ! Ama öyle yapmayalım çok ayıp olur..
***
     Önce bu işe istekli olanları toplayalım.. Bir açık artırma falan yapalım, ihaleye çıkalım, kimde kalırsa o benim vergilerimi toplasın.. Kimden vergi alacaksa, ne kadar alacaksa listesini kafasına göre yapsın, topladığı paraları anasının ak sütü gibi harcasın sonra aramızda kararlaştırdığımız şekilde, iki sene mi olur, üç sene mi olur taksitle az az bana geri ödesin.. Anasını satayım devletin yetkilerini de veririz 'öpe, öpe' toplar paraları..
***
     Parayı vermeye isteksiz olan mı var, yahut, geciktirmek isteyen falan ? 'bağırta bağırta' zorla alır.. Parası yoksa malını alır.. Nasıl, güzel fikir değil mi ? yani kısaca devletin vergilerini birisi "ben toplayayım, sana sonra taksitle geri ödeyeyim.. Taksitle geri ödemek benim kazancım olsun, sen de havadan para kazan bende kazanayım" diyormuş.. Bir de kefil gösterdin mi, oh ! artık iş tamammış.. Çarşıya dal, dikil esnafın karşısına !..
***
     Bu bizim Bolulular var ya; voyvodalık devrinde çok sıkıntı çekmiş, çok zulüm görmüşler.. Bu devirlerde adamlar esnaftan köylüden paraları toplamakta zorlanınca şimdiki "çek, senet mafyası" gibi bir takım kabadayılarla işbirliği yaparak "gariban"' Bolulular'ın 'anasını ağlatmışlar'.. Bunların içinde bir tek İbrahim ağanın bir sene kadar devam eden Voyvodalığı sırasında halk biraz nefes alabilmiş.. Lakin, İbrahim Ağa İstanbul'da olduğu bir sırada; onun yüzünden 'avanta' ları azalan bizim bazı Bolulu 'kanaat önderlerimiz' tarafından Yeniçerilere "rica edilerek" öldürtülmüş..
***
      'Öldürün lan bu 'namussuz namuslu' yu ! demişler bizim ' Hemşo' lar..
      Onun ölümünden sonra, derebeyleri Bolu'daki zulümlerini iyice artırmış.. Bilhassa Karaağaçlı Ali bey adındaki bir Derebeyi varmış ki, Bolulular'a çok zulüm etmiş.. Birçok canlara kıymış, "param yok! vallahi de yok billahi de yok! "yoktan yonga kopar mı ? merhamet et !" dedikçe çarşının ortasına getirdiği adamı ibret olsun diye köpeklerine boğdurturmuş.. Öyle usta, işini bilen köpekleri varmış ki, adamın üzerine atlar, yerlerde debelene debelene boğuncaya kadar bırakmazmış.. Belgesellerdeki gibi.. Sıkıyorsa verme parayı bakalım.. Köpeklerine boğdurttuğu adam sayısı yüzü aşmış..
***
     Halktan aldığı Haraç ile bir hayli mala sahip olan bu zalim herif; İstanbul Hükümeti'ne şikayet edilince, Bolu'dan kaçıp Yozgat'a gitmiş ve orada ölmüş.. Ali beyden sonra Bolu'da Ali beyin oğlu Mahmut beyle damadı Hacı Mustafa nasıl olmuşsa olmuş, onun yerine geçmiş ve zulümlerine devam etmişler.. İnanılacak gibi değil ama değilmi ? vallahi "kabus" gibi.. Ama bir laf var ya "Size de mehel olsun !.." (hak ettiniz bunu anlamında)
***
      "Size de mehel olsun !" derken haksız mıyım ama, aziz ve muhterem Bolulular? Bizde de hiç iş yokmuş be birader.. Sen koskoca Atatürk'e isyan et, ama gel birkaç kabadayıya teslim ol.. Bu Hacı Mustafa bey var ya; bu Hacı Mustafa bakmış ki yaptıkları karşısında kimse de 'Tık' yok, işi iyice azıtmış her cana kıydığında top attırarak ilan edermiş, beş kişiyi öldürürse beş, on kişiyi öldürürse on pare top attırırmış Hisar'dan.. Sizde sinirlenmeye başladınız mı yazdıklarımı okurken ? Mahsus böyle yapıyorum, sinir uçlarınıza dokunuyorum..
***
     En sonunda Hacı beyin adamlarından Mehmet Ali adında bir derebeyi bozuntusu, esnaftan birini çarşıda öyle bir dövüyormuş ki, kimse cesaret edip elinden bu adamı alamıyor, kurtaramıyormuş.. Artık adam "Allah, Peygamber aşkına beni bırak, affet ! merhamet et !" diye yalvarmaya başlayınca, adam işi iyice azıtıp "Senin Allah'ına da peygamberine de !" diye söverek dövmeye devam etmiş..
***
     Bunun üzerine çarşı esnafı "Artık ne bok olursa olsun be !" diyerek galeyana gelmiş, bu adamın üzerine saldırmışlar.. "Aşağı çarşıda' bir dövüş başlamış ki sorma.. Olay İstanbul'dan, Saray'dan duyulunca, Mehmet Ali denilen bu adam Bolu'da meydanda halkın gözü önünde idam edilmiş.. Siz Bolulular'a yaptığı kötü muameleden dolayı mı idam edildiğini düşünüyorsunuz ? Güldürmeyin adamı..
***
     Şimdi bu insanlar neredeler? Hiç biri yok.. arada bul bakalım ! bulamazsın.. "Dünya bir pencere, her gelen baktı geçti.." diye bir söz var ya.. Öyle işte, pencerenin önüne gelen şöyle bir bakıp geçiyor.. Şimdi bu insanlar neredeler diye sordum ya, aslında ben onların çoğunun nerede olduğunu biliyorum.. Bolu'dalar, hem de orta yerde, ayak altında.. Size de söyleyeyim nerede olduklarını.. Hani bizim eski Gazipaşa okulu vardı ya, onun tam karşısında şimdi Akbank var.. İşte Akbank'la biraz ilerideki Ziraat bankası arasında, yani kadı camisinin karşısında kalan meydanda ayaklarımızın altında yatıyorlar..

      Hergün üzerlerinde tepiniyoruz, üzerlerindeki banklarda oturup sigaralarımızı tellendiriyoruz.. Tepelerinde onbeş dakkada yarım kilo çekirdek çitliyoruz.. Vızır, vızır arabalarla tepelerinden geçiyoruz.. Bir de çekirdek çitlemede dünyada İran'dan sonra ikinciymişiz.. (daha önce de yazmış mıydım ?) Tam bahsettiğim yerde, resmini de koydum, 'taş mektep mezarlığı' varmış eskiden, çoğu da orada yatıyorlar..
***
      Orada kimler yatıyor bakın; Bolu Voyvodası Bergoslu Mustafa Ağa, Kadı Ahmet Hilmi Efendi, Bolu Voyvodası Mehmet Ağa'nın hanımı Safiye, Bolu Voyvodası Hüseyin Ağa, Bolu Naibi Hacı Osman Efendi, Bolu Naibi İbrahim efendi, Bolu Naibi Ahmet Efendinin kızı, Bolu Valisi Ali Rıza Paşanın eşi Hatice Hanım, Bolu Mütesellimi Ahmet Raşid Efendi.. Liste o kadar uzun ki, yazmakla bitmez.. Yani oralar lebaleb dolu, boş yer yok.. Destuur ! deyin oradan geçerken..
***
      Bakın oralardan bahsedince aklıma ne geldi ? Buradan belediyenin önüne Köroğlu Heykeli'nin yanına yürüdüğünüzde, heykelin arka tarafında solda birkaç bank vardır, yan yana.. Ortadaki bankta hep tanıdığım biri oturur, ya da bana hep öyleymiş gibi gelir.. Ne zaman o meydanı düşünsem o manzaraya mutlaka onu da koyarım, kah yukarda Taşhan'ın önünde güvercinlere yem verirken, kah korkuluklara abanmış aşağılara doğru bakarken, oradan beni görüp el sallarken..
***
      Kuşlara yem verirken bir yandan da kendi kendine konuşur.. O konuşmasa da ben kafamdaki resimde onu konuştururum.. Canım ne söylemesini istiyorsa onu söyletirim.. Şarkı bile söyler bazen.. Siz şarkı bile söyler deyince manzaraya uysun diye 'Bir destan dolanır Bolu Dağı'nın...' dediğini mi düşündünüz.. Ah çok safsınız ! onu söylemez tabii ki, o 'Nikriz' makamında, o güzel değil.. Onu Nükhet Duru söylesin dursun..
***
      Benim dediğim daha güzel 'Hüzzam' bir şarkı söyler.. Acıklı macıklı !.. Neyse boş lafları bırakıp burada bitirelim.. Hepinize selamlar..